..آنلاین..
پرسش‌گری در مرزهای مشروطه، تلاشی برای فهم وضعیت کنونی
دوره‌ی اول: «تجدد درباری»
«قائم مقام و «روحِ» تجدد»
با سیدمهدی یوسفی
میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی یک چهرهٔ آشنا است، ما او را می‌شناسیم. ممکن است شناخت ما از او کم یا به نظر بعضی‌ها غلط باشد. اما شناخت اندک، یا حتی اشتباه، مانعِ آشنایی نیست. او از همان زمان قاجار یک چهرهٔ فرهنگی و سیاسیِ شناخته‌شده بود. چهرهٔ قائم‌مقام در طول این سال‌ها به تدریج متحول شده و شناخت ما از زوایای مختلف اندیشه و کار او بیشتر شده. تغییر این چهره دلایل مختلفی دارد: انتشار آثار جدید از او یا دربارهٔ او، افزایش شناخت تاریخی از دوران و وقایع همزمانِ او و تغییر پرسش‌هایی که دربارهٔ قائم‌مقام پرسیده‌ایم. این پرسش‌ها در پیوند با اسنادی که در دسترس بوده‌اند، چهرهٔ قائم‌مقام را بازسازی کرده‌اند. شناخت ما از قائم‌مقام محدود به این حدود سندی و معرفتی است.
در این گفتار می‌خواهیم بپرسیم حدود شناخت ممکن ما از قائم‌مقام کجاست. در نتیجه می‌پرسیم: ما چه چیزهایی دربارهٔ او در دست داریم و چه پرسش‌هایی از او پرسیده‌ایم؟ چهرهٔ آشنای قائم‌مقام، به عنوان یکی از تجلیات روح «تجدد»، چگونه ساخته شده است و با چه پرسش‌هایی متحول شده و تکمیل شده است؟ این پرسش‌ها چه برش‌های معینی بر سندها زده‌اند تا چهرهٔ امروزی قائم‌مقام را تصویر کنند؟ این پرسش‌ها چه حدودی دارند و چه چیزهایی را ناپرسیدنی می‌کنند؟ کجا از دایرهٔ پرسش‌های پاسخ‌دادنی خارج می‌شوند؟ و آن دسته از پرسش‌ها که پاسخ‌دادنی نیستند چرا پرسیده می‌شوند و چه پاسخ‌هایی می‌گیرند، یا به عبارتی چه کارکردی دارند که بازتولید می‌شوند؟ امیدوارم با چنین نگاهی به تحول پرسش‌ها دربارهٔ قائم‌مقام، بتوان بعضی از حدود میدان «دانش تاریخی» را به بحث گذاشت و به شناخت نیروهای دخیل در ساختن این حدود نزدیک‌تر شد.
زمان:سه‌شنبه، ۴ آبان
ساعت ۱۸ تا ۲۰