•• حضوری | آنلاین ••
فضا، تاریخ و قدرت:
مطالعه‌ی تبارشناسانه‌ی پلازای تئاترشهر و چهارراه ولیعصر
با
آرش حیدری و میلاد محبی
•
چهارشنبه، اول اردیبهشت، از ساعت ۱۷ تا ۲۰
•
تبارشناسی چشم‌اندازی است برای فهم اینجا و اکنون «ما» و امکان‌های نهفته در آن. غلبه‌ی نوعی نظریه‌زدگی بر فضای اندیشه موجب شده است که نظریه خواندن صرفا برای نظریه خواندن باشد، که البته فرایندی است لذت‌بخش. اما اگر نظریه بناست چشم‌اندازی روش‌شناختی برای فهم و مداخله در وضعیت بگشاید راهی وجود ندارد جز اینکه با ماده‌ی تجربی در اینجا و اکنون تماس برقرار کند. و اینجا و اکنون فهم‌پذیر نمی‌شوند مگر اینکه در فرایند شدنشان فهمیده شوند. درگیر شدن در این فرایند همواره تاریخ‌مندی را به میان می‌آورد. از این رو فهم تبارشناسانه از وضعیت همواره از خلال ما‌به‌ازایی عینی و تجربی معنادار است.
امروز در آغاز سال ۱۴۰۰؛ اگر به گستره‌ی تاریخ و حوادث سده گذشته در ایران بنگریم، پلازای تئاترشهر و چهارراه ولیعصر تهران فضایی خاص و قابل تمایز است. اگر در آغازگاه‌های ایران مدرن، میدان توپخانه تهران بستر لحظات و رخدادهایی ویژه است، اما در تهران امروز چهارراه ولیعصر و پلازای تئاترشهر (در کنار چند فضای دیگر) است که به چنین بستری تبدیل شده و در بسیاری از لحظات تاریخی جایگاهی حیاتی داشته است. این فضا طی قرن گذشته نه‌تنها عرصه‌ای برای نبرد نیروهای گوناگون بوده است، بلکه جغرافیایی برای حضور و شکل‌‌بندی اولین‌ها، عجیب‌ترین‌ها، حاشیه‌ترین‌ها، تندروترین‌ها، آوانگاردترین‌‌ها و بسیاری از گروه‌ها بوده است که در عرصه‌ی گفتمانی رایج، در طیفی از مشاهده‌پذیرترین گروه‌ها تا پنهان‌ترین آن‌ها در نوسان بوده‌اند. هریک از این گروه‌ها به نحوی داعیه‌ای برای حضور و تسلط بر این فضا داشته و دارند. این برهم‌کنش نیرو‌ها و لحظات ویژه، از پلازای تئاترشهر و چهارراه ولیعصر جسمی چگال ساخته است که حاوی انرژی‌ها و نیروهای فراوانی است. این موقعیت ویژه سبب شده است که بسیاری از پژوهش‌ها در رشته‌های گوناگون و متفاوت به ابعاد مختلف فضای تئاترشهر بپردازند، ابعادی از قبیل تاریخ، فرهنگ، سیاست، مردم، مشکلات، ترافیک و سایر مسائل مربوط به این قلمرو. اما نقطه‌ی مغفول در این بین خود مسئله‌ی فضا است؛ چیستی آن و چگونگی تولید، تکوین و تغییر جریان زندگی جاری در آن.
اگر تولید و تکوین فضای تئاترشهر و زیست جاری در آن را به شکلی ساده‌گرایانه به چیزهای دم‌دستی فرونکاهیم و به خود فضا و سوبژکتیویته‌اش باز گردیم، چه خواهیم دید؟ چگونه این سوژگی را می‌توان رویت‌پذیر کرد؟ میدان نیرویی که این فضا را می‌سازد، به جریان می اندازد و آن را دچار تاخوردگی‌ها و گسست‌ها می‌کند چیست؟ با بازگشت به تاریخ چگونه می‌توان فرایند خلق این فضا را در تلاقی نیروهای مختلف فهم‌پذیر کرد؟ این پرسش‌ها را با افقی تبارشناسانه و با موادی تاریخی در قالب یک متن تاریخ‌پژوهانه مورد بررسی قرار می‌دهیم تا گزارشی از یک پژوهش تبارشناسانه ارائه دهیم.
••
آرش حیدری دانش‌آموخته‌ی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی از دانشگاه علامه طباطبایی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و فرهنگ در گروه مطالعات فرهنگی است. علاقه‌ی پژوهشی او تاریخِ معاصر ایران با منظری تبارشناسانه است. او مهم‌ترین اثر خود را کتاب «واژگونه‌خوانی استبداد ایرانی» می‌داند که تلاشی است برای مواجهه با نظریه‌ی استبداد ایرانی و تبارشناسی آن به میانجیِ وبا و قحطی‌های ویرانگر. برخی از کتاب‌هایی که از او منتشر شده‌اند عبارت‌اند از: کهریزک (برون درون تهران) با همکاری مهشاد مهاجرانی؛ مسئله‌ی آلتوسر با همکاری هدایت نصیری؛ برآمدن ژانر خلقیات در ایران با همکاری ابراهیم توفیق، مهدی یوسفی و حسام ترکمان؛ مسئلۀ علم و علم انسانی در دارالفنون عصر ناصری…
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.