انواع رویکردهای نقادانه در تحلیل فیلم

•• زنده /ضبط شده ••
مدرسه مطالعات فیلم
ترم سوم (بدون پیش‌نیاز ترم‌های پیشین)
زیر نظر رامتین شهبازی و نوید پورمحمدرضا
•
«انواع رویکردهای نقادانه در تحلیل فیلم»
با نوید پورمحمدرضا
•
فیلم‌ها‌ شبیه به کریستال چندوجهی‌ای هستند که نور را در چندین جهت منعکس می‌کنند. فیلم‌ها معنایی واحد ندارند، بلکه از معانی چندگانه ساخته شده‌اند. پاره‌ای از این معانی آشکار هستند و پیش‌اندیشیده‌اند. این‌ها معانی‌ای هستند که از سوی عوامل سازنده‌ی فیلم در آن کار گذاشته شده‌اند. کاربرد آگاهانه‌‌ی تکنیک‌های سینمایی و طراحی مسیر روایتْ نقشی کلیدی در خلق معنا دارند. یک کلوزاپ صرفاً چیزی از جنس اندازه‌ی نما و فاصله‌ی ظاهری یک قاب با عناصر میزانسن نیست که بر حسب عادت و قواعد معمول فیلم‌سازی به‌کار گرفته شده باشد، بلکه در سطحی فراتر، می‌تواند فکر کند، ایده‌پردازی کند، و معنا بسازد. می‌‌گویند فیلم حاصل ازدواج تکنیک و معناست. بنابراین هنر فیلم‌سازی یعنی توانایی و آگاهی در خلق این ارتباط، و هنر نقد یعنی توانایی و آگاهی در خوانش آن.
اما معانی همیشه آشکار نیستند، همیشه از پیش به شکلی آگاهانه درون اثر گنجانده نشده‌اند، که گاه مستتر هستند و دور از مدارِ اراده و آگاهی سازندگان فیلم. این معانی، بی‌آن‌که پیش‌بینی شده باشند، حاصل می‌شوند، به بار می‌آیند، و همراه و همنشین فیلم‌ها می‌شوند. وجود آن‌ها به ما یادآوری می‌کند که فیلم‌ها از یک فضای آزمایشگاهی و بسته بیرون نمی‌آیند، بلکه همواره تحت‌‌تأثیر آموزه‌های فرهنگی، اجتماعی، عقیدتی و مذهبیِ زمینه و زمانه‌ی شکل‌گیری‌شان هستند؛ گاه این تأثیرات عیان و دانسته هستند و گاه مکتوم و ناخودآگاه. کشف معانی، در هر سطحی و با هر درجه‌ای از شفافیت، مستلزم آشنایی با تحلیل فیلم و انواع رویکردهای نقادانه است. به کمک نقد می‌توان در معانی چندگانه‌ی اثر تأمل کرد، آن‌ها را از هم تمیز داد، و در آن‌ها عمیق شد. رویکردهای نقادانه‌ی مختلف، هر یک، حساسیت و آگاهی ویژه‌ای را در مخاطب برمی‌انگیزند و او را نسبت به معنا یا دسته‌ای از معانی درون فیلم هُشیار می‌کنند. نقد تاریخی، نقد فرمالیستی، نقد جنسیتی، نقد قومیتی/نژادی، نقد سیاسی، نقد روان‌شناختی، نقد پساساختارگرایانه و …، هر یک، از منظری مشخص و با دغدغه‌ای ویژه سراغ فیلم‌ها و لایه‌ها و معانی‌شان می‌روند. در دوره‌ی پیش‌رو می‌کوشیم با رجوع به مثال‌ها و فیلم‌هایی از دوره‌های مختلف، پاره‌ای از این رویکردهای نقادانه را معرفی کنیم، در مجاورت فیلم‌ها بنشانیم، و امکان‌ها و قابلیت‌هایشان در فهم فیلم‌ها و خوانش معنای آن‌ها را به بحث بگذاریم.

پنجشنبه‌ها ساعت ۱۹ تا ۲۱
شروع: ۱۷ تیر